ANTİOKSİDANLAR

Antioksidan nedir? Faydaları Nelerdir?

İnsan vücudunda metabolik yollar, sigara, hava kirliliği, endüstriyel kimyasallar ve pestisitler gibi dış kaynaklar ile serbest radikaller oluşur. Bu serbest radikaller, hücre hasarına yol açar. Antioksidan ise serbest radikalleri temizleme özelliği sayesinde hücresel hasarı geciktirir veya engeller. Aslında antioksidanlar, saldırgan serbest radikallerin zarar verme kapasitesini azaltır. Meyve ve sebzeler, tahıllar, baklagiller, yağlı tohumlar ve baharatlar doğal antioksidanları bünyesinde barındıran besinlerdir.

Eğer serbest radikal oluşumu ve antioksidan savunma arasındaki kritik denge bozulursa, çeşitli hastalıklar için zemin hazırlanmış olur. Antioksidanların kanser, kalp damar hastalıkları, diyabet ve sinir sistemi hastalıkları (Alzheimer, Parkinson hastalığı …) gibi kronik hastalıklara karşı koruyucu etkileri olduğu belirtilmektedir. Aynı zamanda, antioksidanlar doğal bir süreç olan yaşlanmayı geciktirici etkilere sahip gıda bileşenleri olarak kabul edilmektedir.

Antioksidan İçeren Besinler

İnsan vücudunda serbest radikalleri temizleyen antioksidan savunma sistemleri vardır. Antioksidan özelliği olan temel mikro besin öğeleri ise E vitamini (α-tokoferol), C vitamini (askorbik asit) ve beta-karotendir. Vücut bu besin öğelerini kendi üretemez. Bu nedenle diyetle alınmalıdır. Ayrıca, gıdalarda farklı miktarlarda çeşitli antioksidan bileşenler de mevcuttur.

Bitkisel besinler içeriğinde bulunan fitokimyasallar nedeniyle antioksidan açısından zengin kaynaklardır. Buna karşılık hayvansal besinlerin antioksidan içeriği düşüktür. Güçlü antioksidan özelliği olan fenolik bileşikler meyveler, sebzeler ve baklagiller de dahil olmak üzere hemen hemen tüm bitkisel besinlerde bulunur. Bu bileşikler tohum, yaprak, kök ve sap kısımlarında bitki boyunca dağılır.

Üretim, depolama, hazırlama ve pişirme süreçleri gıdaların antioksidan aktivite düzeylerini etkiler. Filizlendirme işlemi baklagiller, tahıllar ve tahıl benzeri gıdalarda antioksidan içeriğini arttıran bir yöntemdir.

Besinlerin renk pigmentleri de antioksidan içeriği hakkında bilgi vermektedir. Mor, kırmızı, siyah ve sarı gibi daha renkli seçeneklerin fenolik içeriği daha yüksektir. Örneğin; baklagillerde siyah mercimek, koyu kahverengi fasulye ve siyah nohut gibi koyu renk tohum kabuğuna sahip olanların antioksidan aktivitesi soluk renkli olanlara göre daha yüksektir. Renk koyulaştığı için toplam fenolik içerik artar. Bu durum da antioksidan aktivitenin artmasına katkı sağlar.

Sonuç olarak; besinler sadece enerji kaynağı olarak görülmemelidir. İçerisinde bulunan bileşenler, sağlık üzerinde olumlu veya olumsuz etkilere neden olabilir. Antioksidan içeriği yüksek olan besinlere beslenmemizde yer vererek faydalı bileşenlerden yararlanabiliriz. Bunun en güzel yolu soframıza farklı renklerde besinleri eklemektir.

Uzm. Dyt. Seda Kermen

KAYNAKLAR

1.Lobo V, Patil A, Phatak A, Chandra N. Free radicals, antioxidants and functional foods: Impact on human health. Pharmacognosy Reviews. 2010;4(8):118.

2.Carlsen MH, Halvorsen BL, Holte K, Bøhn SK, Dragland S, Sampson L, et all. The total antioxidant content of more than 3100 foods, beverages, spices, herbs and supplements used worldwide. Nutrition Journal. 2010;9(1):3.

3.Van Hung P. Phenolic compounds of cereals and their antioxidant capacity. Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 2016;56(1):25-35.

4.Giusti F, Caprioli G, Ricciutelli M, Vittori S, Sagratini G. Determination of fourteen polyphenols in pulses by high performance liquid chromatography-diode array detection (HPLC-DAD) and correlation study with antioxidant activity and colour. Food Chemistry. 2017;221:689-697.