KİNOA NEDİR?

Kinoa, geçmişi 7000 yıl öncesine dayanan bir bitkidir. Güney Amerika'da özellikle And Bölgesi yerlileri için kutsal bir besin olan kinoa ‘altın tahıl’ olarak görülmektedir. Kinoa, her ne kadar tahıl olarak düşünülse de buğdaygiller ailesinde yer almamaktadır. Tahıllara benzeyen ve farklılaşan özellikleri dikkate alındığında ‘tahıl benzeri’ olarak adlandırılır. Besin öğeleri içeriğindeki farklılıkların yanı sıra kinoa bitkisi, ıspanak ve pancar gibi Chenopodiaceae ailesinde yer alır.

Bu bitkinin tohumları ve yaprakları yenilebilir özelliktedir. Fakat, günümüzde en çok kullanılan ve araştırmalar yapılan kısmı tohumlardır. Kinoa tohumları küçük, yuvarlak ve yassıdır. Tohum renkleri beyaz, gri, sarı, kırmızı ve siyah gibi çeşitlilik gösterir.

Kinoa, insanlar tarafından sentezlenemeyen ve dışarıdan alınması gereken esansiyel amino asitleri içerir. Dengeli amino asit dağılımı sayesinde kinoa, yüksek kaliteli protein olarak kabul edilmektedir. Kinoanın toplam protein, metiyonin ve lizin amino asit miktarları pirinç, mısır, arpa ve buğday gibi geleneksel tahıllardan daha fazladır. Ayrıca lif, bazı B vitaminleri, E vitamini ve C vitamini ile kalsiyum, magnezyum, demir, potasyum, fosfor, çinko ve bakır gibi mineraller bulunur. Kinoa, linoleik asit ve α-linolenik asit olmak üzere esansiyel yağ asitleri bakımından da zengin bir besindir. Bunların yanı sıra, kinoa sağlığa faydaları bilimsel olarak kanıtlanmış polifenoller, fitosteroller ve flavonoidler gibi bileşikleri de içerir. Kinoa çeşitleri arasında ise besin öğeleri miktarlarında farklılıklar görülebilir.

Aynı zamanda, kinoa glutensiz olma özelliğinden dolayı çölyak hastaları için sağlıklı bir seçenektir.

Bitkiler, beslenmemizin önemli bir kısmını oluşturur. Fakat, bitkilerin amacı insanların besin kaynağı olmak değildir. Bitkiler, canlılığını devam ettirmek için çeşitli görevleri olan bileşikler üretirler. Bu bileşikler, bitkilerin besleyici değerini dolayısıyla insanların tüketim durumunu etkiler. Kinoa tohumunda bulunan anti-besleyici faktörler ise saponin, fitik asit, oksalatlar, tanenler ve tripsin inhibitörleridir. Bu anti-besleyici faktörler, tanenin dış katmanlarında daha yüksek miktarlarda bulunur. Tahılların da çoğuna uygulanan üretim süreçlerinde veya evde hazırlama sırasında bu bileşikler inaktive edilebilir veya sağlık için güvenli düzeye indirilebilir.

Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), yüksek besin değeri ve genetik çeşitliliğini göz önünde bulundurarak kinoa bitkisini gelecek vaat eden mahsullerden biri olarak belirtmiştir. Çölyak hastalarının, hayvansal protein tüketimi sınırlı olan bireylerin, veganların veya yüksek besleyici değeri olan alternatif gıda arayışında olan bireylerin ilgisi ile kinoa kullanımı giderek artmaktadır.

Kinoanın besin değerine dikkat çekmek için Birleşmiş Milletler 2013 yılını "Kinoa Yılı" ilan etmiştir.

                                                                        Uzm Diyetisyen Seda KERMEN